शेतकरी मित्रांनो, सोयाबीन हे महाराष्ट्रातील आपल्या शेतीचं एक महत्त्वाचं पिक आहे. पण या पिकातून चांगलं उत्पादन मिळवायचं असेल, तर तणांचा बंदोबस्त करणं खूप गरजेचं आहे. शेतात उगवणारी ही नकोशी तणं आपल्या पिकाचा खुराक, पाणी आणि सूर्यप्रकाश चोरतात, ज्यामुळे थेट उत्पादनावर परिणाम होतो. जर तणांवर वेळीच नियंत्रण मिळवलं नाही, तर सोयाबीनचं उत्पादन 30 ते 70 टक्क्यांपर्यंत कमी होऊ शकतं, असं कृषी तज्ज्ञ सांगतात.
त्यामुळे, या लेखात आपण सोयाबीन पिकातील तण नियंत्रणासाठी काही सर्वांत प्रभावी तणनाशके, त्यांचा योग्य वापर कसा करावा, आणि फवारणी करताना कोणती काळजी घ्यावी जेणेकरून तुम्हाला 100% अपेक्षित परिणाम मिळतील, याबद्दल सविस्तर माहिती जाणून घेणार आहोत. चला तर मग, सुरुवात करूया!
फार्मर आयडी काढा; अन्यथा योजनांचा लाभ बंद होणार, नवीन यादी जाहीर
प्रभावी तणनाशके आणि त्यांचे फायदे:
बाजारात अनेक तणनाशके उपलब्ध असली तरी, सोयाबीनसाठी काही ठराविक तणनाशके त्यांच्या कार्यक्षमतेमुळे शेतकऱ्यांच्या पसंतीस उतरली आहेत.
1. आदामा शकेद (Adama Shaked)
आदामा शकेद हे सोयाबीनसाठी एक अत्यंत प्रभावी आणि लोकप्रिय तणनाशक आहे. हे विशेषतः सोयाबीनमध्ये उगवणारे गवतवर्गीय (लांब) आणि रुंद पानांचे (उदा. दिघे, माठ, दूधी, रानभेंडी इत्यादी) तण नियंत्रित करते.
- मुख्य घटक: यात प्रोपॅक्विझाफॉप 2.5% (Propaguizafop 2.5%) आणि इमाझेथापीर 3.75% (Imazethapyr 3.75%) हे दोन प्रभावी घटक आहेत. या दुहेरी घटकांमुळे ते तणांवर अधिक प्रभावीपणे काम करते.
- कार्यपद्धती: शकेद तणांच्या वाढीसाठी आवश्यक असलेल्या अमीनो ऍसिड आणि फॅटी ऍसिडच्या निर्मितीत अडथळा निर्माण करते. यामुळे तणांमधील पेशींची वाढ थांबते आणि तण पूर्णपणे मरून जातात.
- वैशिष्ट्य: यात बिल्ट-इन स्टिकर (अॅडजुव्हंट) असल्याने, फवारणीनंतर 1 ते 2 तासांत पाऊस जरी आला तरी तणनाशक धुतले जात नाही आणि त्याचे परिणाम टिकून राहतात.
- प्रमाण: प्रति 15 लिटर पंपासाठी 80 मिली; प्रति एकरसाठी 800 मिली.
2. बीएएसएफ ओडिसी (BASF Odyssey)
बीएएसएफ (BASF) कंपनीचे ओडिसी हे देखील अनेक शेतकऱ्यांच्या पसंतीचे तणनाशक असून ते केवळ सोयाबीनच नव्हे, तर भुईमूग आणि तूर यांसारख्या पिकांमधील तण नियंत्रणासाठीही उपयुक्त आहे. हे गवतवर्गीय तसेच रुंद पानांच्या तणांवर प्रभावीपणे नियंत्रण मिळवते.
- मुख्य घटक: यात इमाझेथापिर (Imazethapyr) 35% आणि इमाझामॉक्स (Imazamox) 35% हे घटक आहेत.
- प्रमाण: प्रति एकरसाठी 40 ग्रॅम ओडिसी 300 मिली एक्टीवेटर (Activator) मध्ये मिसळून फवारणी करावी लागते.
3. सिजेंटा फ्युजीफ्लेक्स (Syngenta Fugiflex)
सिजेंटा (Syngenta) कंपनीचे फ्युजीफ्लेक्स हे देखील रुंद आणि गवतवर्गीय अशा दोन्ही प्रकारच्या तणांवर उत्तम नियंत्रण मिळवते.
- मुख्य घटक: यात फ्लुआझिफॉप-पी-ब्युटिल (Fluazifop-p-butyl) 11.1% w/w आणि फोमेसाफेन (Fomesafen) 11.1% w/w SL हे घटक आहेत.
- प्रमाण: प्रति 15 लिटर पंपासाठी 40 मिली; प्रति एकरसाठी 400 मिली.
तणनाशक फवारणीची योग्य वेळ: सर्वात महत्त्वाचा टप्पा!
तणनाशक फवारणीचा वेळेवर केलेला निर्णय हा चांगल्या रिझल्टसाठी अत्यंत महत्त्वाचा आहे.
- सोयाबीन पेरणीनंतर 15 ते 20 दिवसांनी, जेव्हा शेतातील तण 2 ते 4 पानांचे असते, तेव्हा याची फवारणी करणे सर्वात योग्य ठरते. या अवस्थेत तण लहान असल्याने, तणनाशकाचा परिणाम सर्वाधिक प्रभावी असतो आणि तण पूर्णपणे नष्ट होतात.
- यावेळी फवारणी करताना जमिनीत पुरेसा ओलावा असणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. कोरड्या जमिनीत फवारणी केल्यास तणनाशक योग्यरित्या काम करत नाही आणि अपेक्षित परिणाम मिळत नाहीत.
तणनाशक फवारणी करताना या महत्त्वाच्या गोष्टी लक्षात ठेवा!
उत्तम आणि 100% प्रभावी परिणाम मिळवण्यासाठी तणनाशक फवारणी करताना काही ठराविक गोष्टींची काळजी घेणे आवश्यक आहे:
- जमिनीतील ओलावा: फवारणी करण्यापूर्वी आपल्या शेतातील जमिनीत पुरेसा ओलावा असल्याची खात्री करा. कोरड्या शेतात फवारणी केल्यास तणनाशक नीट शोषले जात नाही.
- योग्य प्रमाण: तणनाशकाचे प्रमाण कंपनीच्या शिफारशीनुसार आणि पिकाच्या तसेच तणांच्या अवस्थेनुसार अगदी अचूक वापरावे. जास्त प्रमाणात वापरल्यास सोयाबीन पिकाला तात्पुरता “शॉक” बसू शकतो किंवा त्याची पाने पिवळी पडू शकतात.
- योग्य वेळ आणि वाऱ्याची दिशा: फवारणी नेहमी सकाळी (सूर्य उगवल्यानंतर) किंवा संध्याकाळी (सूर्य मावळण्यापूर्वी) करावी, जेव्हा हवा शांत असते आणि वाऱ्याचा वेग कमी असतो. यामुळे तणनाशक इतर पिकांवर किंवा आसपासच्या संवेदनशील भागांवर उडून जात नाही.
- स्वच्छ पाणी: फवारणीसाठी नेहमी स्वच्छ पाण्याचा वापर करा. अस्वच्छ पाण्यात मातीचे कण किंवा इतर अशुद्धी असल्यास ते तणनाशकाच्या कार्यक्षमतेवर परिणाम करू शकतात आणि नोजल ब्लॉक करू शकतात.
- पिकाचे वय आणि तणांची अवस्था: सोयाबीनचे पीक साधारणपणे 18-20 दिवसांचे असताना आणि तण 2-4 पानांवर असतानाच फवारणी करणे सर्वोत्तम आहे. जर तण खूप मोठे (उदा. 6-8 पानांचे किंवा त्याहून अधिक) झाले असेल, तर ते पूर्णपणे करपून न जाता पुन्हा हिरवे होण्याची शक्यता असते, ज्यामुळे दुबार फवारणीची गरज भासू शकते.
- फवारणी उपकरण आणि नोजल: तणनाशक फवारणीसाठी योग्य प्रकारचे फ्लॅट फॅन नोजल (Flat Fan Nozzle) वापरावे, जेणेकरून फवारणी एकसमान होईल. उपकरण स्वच्छ आणि व्यवस्थित काम करणारे असावे.
- वैयक्तिक सुरक्षा: फवारणी करताना हातमोजे, मास्क आणि संरक्षक कपडे (उदा. पूर्ण बाह्यांचा शर्ट आणि पॅन्ट) वापरणे बंधनकारक आहे, जेणेकरून त्वचेचा आणि डोळ्यांचा तणनाशकाशी थेट संपर्क येणार नाही. फवारणीनंतर हात-पाय स्वच्छ धुवावेत.
