Urea Fertilizer: शेती पिकाला फक्त युरिया देणे योग्य की अयोग्य?

Urea Fertilizer युरिया या रसायनिक खताची किंमत भारतात सर्वात कमी असल्याचे हरीश दामोदर यांनी इंडियन एक्स्प्रेस या वृत्तपत्राच्या लेखात सांगितले आहे. या खताची किंमत प्रति टन रु.५६२८ असते जेणेकरून इतर रसायनिक खतांमध्ये अमोनियम फॉस्फेट (DAP Fertilizer) आणि म्युरेट ऑफ पोटॅश यांच्या किंमती अनुक्रमे प्रति टन रु.२७००० आणि रु.३४००० आहेत. या कारणाने शेतकऱ्यांना खतांमध्ये युरिया चांगल्या मान्यतेने वापरल्याने त्यांच्या कलाचा वाढ होत आहे.

युरिया हे जवळजवळ सोयाबीन, मिरची, मटकी, मुग आणि उशिरा यांच्या पिकांसाठी वापरले जाते. ह्या खताचे उपयोग अनेक प्रभावी असलेल्या पिकांच्या वाढीसाठी केले जाते. युरिया हे रसायनिक खत असून शेतकऱ्यांना पिकाच्या आयतनाच्या अनुसार वापरले जाते. या खतामुळे पिक वाढते आणि या वापराने तीव्र वाढी होते. युरिया मानवी आहे Urea Fertilizerआणि याचा वापर शेतीमध्ये बरेच वर्षे होतो.

तुम्हाला याचा लेख खूप अचूक आहे कारण त्यामध्ये शेतकरींचे युरिया वापर करणे बंद करण्याची आवाहने घेतली गेली आहे. युरियामधून नायट्रोजन च्या पर्याय उपलब्ध आहेत परंतु त्याच्या बाहेरच्या घटकांची अभावे शेतीमध्ये समस्या तयार होतात.

युरिया वापर कमी करण्याची आवाहने घेतल्यास शेतकरींची आर्थिक स्थिती बदलण्याची संधी असते पण सरकार त्याचा उपाय अवलंबण करणार नाही याची माझी भावना आहे. दामोदरन यांनी बऱ्याच अन्य उपाय दिल्या आहेत जसे की युरियाच्या बदलाच्या विक्रीची आणि उत्पादनाची नियंत्रण करणे, सुटीका शेती, तांबखेती, पीक वापर आणि फेरी लागणारी खते वापरणे यांची योजना बनविणे आणि उत्पादक संस्थांच्या बदलाच्या नियंत्रणावर कारवाई करणे.

तुमच्या लेखात निंबोणी तेलाने माखलेले युरियाचे दाणे आणि युरियाचे नॅनोकण यांचा उल्लेख मला आवडला आहे. माझ्य यांच्या अभिप्रायानुसार, शेतकरी युरिया साठी जोरदार पावती देत असल्याने, त्याची किंमत वाढेल असली पाहिजे. पण त्याला या प्रकारच्या विद्रोही विचारांची बाबतची थांबवण्याची आवश्यकता आहे. त्यामुळे ते उद्योगाकडे जाऊन त्यांना युरियाचे अग्रणी अन्नदात्यांना कमी करण्यासाठी युरियाची चालू किंमत ताबडतोब करण्याच्या विचारांचा सुदृढीकरण करावे लागेल. तसेच, विविध उपाय योजना करण्याच्या आवश्यकता आहे जसे की जैविक खत वापरणे, संयुक्त खत वापरणे, शेतकऱ्यांच्या संघांना फसळ अथवा फळांचे उत्पादन विक्रेतांना सीध्या देणे, आणि बिजबॉक्स यंत्रणा अस्तित्वात आणणे.

आम्ही पूर्वी दिलेल्या तपशीलांनुसार आपल्या प्रश्नांची माहिती देऊ शकतो. वनस्पतींच्या विकासासाठी पाणी हे आवश्यक आहे कारण ते पाणीमध्ये विरघळलेले पदार्थ आणि मिनरल आपल्या विकासासाठी आवश्यक असतात. पाण्याच्या अभावामुळे वनस्पतींचा विकास हा वाईट वर्षासाठी नाशकारक असतो. वनस्पतींचे पोषण, रस निर्माण आणि श्वसन हे सर्व अपेक्षित रुपात होते जेथे पाणी आवश्यक आहे. जमिनीच्या थरातलेल्या विद्राव्य क्षार हे वाहून जाताना वनस्पतींना आणि मानवाला आशीर्वाद देतात. अशा पदार्थांचे अभाव असल्याने जमिनीच्या थरातल्या मातीतले वनस्पती चांगल्या रितीने विकसित नाहीत. वनस्पतींना नुकसान होत नाही, पण त्यांचा विकास थोडे धीमा होतो.

Urea Fertilizer

वनस्पतींना महत्त्वाच्या अभिसंबधांची एक आहेच प्राणवायू विकिरण. वनस्पती यांच्या सांस घेण्यासाठी त्यांच्या फोटोसिंथेसिस विकिरणाची आवश्यकता असते. फोटोसिंथेसिस नंतर वनस्पतींना ऊर्जा मिळते आणि त्यामुळे तींची वाढ होते. तसेच वनस्पती या ऊर्जेमुळे अभिक्रिया दर्शविण्यात येते आणि त्यामुळे वायुशोधन करतात. वनस्पती वनाचा मुख्य अंग आहेत आणि वनातील जगभरातील अनेक प्रकारच्या वनस्पतींच्या समावेशाने आपण संपूर्ण जीवन संसार आणि पर्यावरणाचे लाभ घेऊ शकतो. वनस्पतींचे प्रमुख उपयोग वनस्पतींच्या वृक्ष, फुले आणि फळांमध्ये असते. ते आपल्या आहाराचा मुख्य स्रोत असतात आणि आम्ही त्यांच्या अन्न आणि औषधी वापरू शकतो.

मातीत युरिया घालणे नाहीतरी जमिनीतल्या सूक्ष्मजंतूंची संख्या वाढते. युरियात सुमारे ४६ टक्के नायट्रोजन असते जो अमायड (NH2) हे स्वरूप असते. जमिनीतले सूक्ष्मजंतू युरियाचे अन्न म्हणून वापर करून आपल्या संख्या वाढवतात.

आपल्या चयापचयासाठी लागणारी ऊर्जा मिळविण्यासाठी हे जंतू युरियातील अमायडचे ऑक्सिडीकरण करून त्याचे नायट्रेट (NO3) मध्ये रूपांतर करतात. नायट्रेटची विद्राव्यता अमायडपेक्षा जास्त असते. त्यामुळे या जंतूंनी निर्माण केलेले नायट्रेट तर वनस्पतींना उपलब्ध होतात. इतर सूक्ष्मजंतूंप्रमाणे याही सूक्ष्मजंतूंना वनस्पती मारून खात असल्याने वनस्पतींना त्यांच्या पेशिकांमध्ये इतर मूलद्रव्ये मिळतात.

जमिनीच्या सूक्ष्मजीवांची संख्या वाढवण्यासाठी कार्बनविना इतर घटक असण्याची गरज नाही, कारण सूक्ष्मजीव सर्व खनिजघटक मातीतून घेऊ शकतात. माझ्या संशोधनांमध्ये एक मुद्दा आला तो असा की नत्र, स्फुरद आणि पालाश युक्त बेसल डोस देण्याऐवजी बी पेरण्यापूर्वी दोन चार दिवस अगोदर जर आपण जमिनीत साखर, स्टार्च किंवा युरिया हे पदार्थ घालता तर सूक्ष्मजीवांची संख्या वाढेल आणि त्यांची सुपीकता वाढेल.

अल्प मुदतीच्या हंगामी पिकांमध्ये बी पेरणीनंतर एक महिन्याने पुन्हा युरियाचा डोस द्यायचं म्हणजे आपल्या संशोधनानुसार निदान आपण अल्प मुदतीच्या हंगामी पिकांमध्ये एकमेव युरिया खत Urea Fertilizer वापरू शकतो.